Bizans’ın İlk Kilisesi olarak İstanbul’da inşa edilen Aya İrini, adını Hagia Eirene; yani Kutsal Barış’tan almaktadır.
Asıl adı Penelope olan Azize, Hristiyanlığı yaymaya çalışır fakat putperestler tarafından yılanlı kuyulara atılsa da at arabalarının ardında sürüklense de taşlansa da yine de ölmez. Putperestleri çok etkileyen bu durum sonrasında kendisi Azize olan Penelope putperestlerin de Hristiyan olmasını ve tek tanrıya inanmalarına sebep olur.
Bu durumdan etkilenen sadece putperestler olmamış anlaşılan ki İmparator Konstantin yaptırdığı tek tanrılı ilk dinin mabedine de bu ismi vermiş ve Aya İrini Kilisesi’nin doğuşu gerçekleşmiştir.
İlk yapılan Aya İrini malesef günümüze kadar ulaşamamış. Tam 3 kez çeşitli sebeplerle yanan veya depremlerden etkilenen kilise yeniden yapılmış.
Fatih Sultan Mehmed İstanbul’u fethedip Topkapı Sarayını yaptırırken bu güzel saraya giden yol Ayasofya ile Aya İrini arasından geçerek yapılmıştır.
İstanbul Arkeoloji Müzesi‘nin temellerinin de atılmasına sebep olan Aya İrini kilisesi, önceleri Osmanlı İmparatorluğu tarafından hazine ve silah deposu olarak kullanıldıktan sonra eskiyen silahların antika olarak depoda kalması şehrin ilk müzesi’nin de temellerini atmıştır. Depodaki antika silahlar 1846 yılında burada sergilenmeye başlanmıştır. Daha sonra sergilenecek eserlerin çokluğu nedeniyle eserlerin bir bölümü İstanbul Arkeoloji Müzesinin içerisinde bulunan Çinili Köşk’e taşınmıştır.
Günümüzde ziyarete kapalı olan kilise Ayasofya Müzesi Müdürlüğüne bağlanmış ve Ayasofya Müzesi Müdürlüğü izni ile ancak ziyaret edilebilmektedir. Aynı zamanda İstanbul’da gerçekleşen bir çok klasik müzik, Caz müzik gibi uluslararası konser Aya İrini Kilisesi’nin tarihi kokusu ve atmosferi ile gerçekleşmektedir.
2014 yılı içeriisnde Aya İrini Kilisesi içerisinde gerçekleşecek etkinliklere ulaşmak için Tıklayın.
Bizans’tan günümüze kalan atriumlu tek kilise olan Aya İrini, yapısal olarak atirum, narteks üç nefli ve apsisten oluşmaktadır. Atrium, Eski Roma’da evlerinin ortasında, ilk Hristiyan kiliselerinde (bazilikalarda) ise girişin önünde yer alan revaklı avludur.
Narteks, bazilika tipi kilisenin batı kısmında bulunan giriş mekanına/holüne verilen isim, kiliselerin ön yüzünün bütün enini kaplayacak genişlikte düzenlenen giriş bölümüdür.
